ROZENSTRAAT – a rose is a rose is a rose presenteert met trots Prophet Machine, de eerste solotentoonstelling van Mikołaj Sobczak in Nederland. De tentoonstelling brengt drie omvangrijke projecten samen en beslaat bijna tien jaar artistiek onderzoek naar de anabaptisten — een radicale christelijke geloofsgemeenschap die ontstond tijdens de Reformatie in de 16e eeuw. Prophet Machine richt zich op Sobczak’s langdurige onderzoek naar de geschiedenis van anabaptistische gemeenschappen in Duitsland, Nederland en Polen en belicht hun vaak onderschatte invloed op het Europese politieke en culturele gedachtegoed.
De afgelopen jaren heeft Sobczak zich intensief verdiept in deze beweging, die begin 16e eeuw de maatschappelijke en politieke orde uitdaagde door privébezit af te schaffen in haar radicale streven naar gelijkheid. De zoektocht van de anabaptisten naar een utopisch, gemeenschappelijk leven en hun verzet tegen het feodale systeem vormen een rode draad in het werk van de kunstenaar.
Sobczak’s eerste tentoonstelling over dit onderwerp, New Kingdom (2018) in het Polana Institute in Warschau, onderzocht de culturele erfenis van de anabaptisten, met een bijzondere aandacht voor hun migratie naar Polen, waar zij het dorp Saska Kępa stichtten — tegenwoordig een wijk van Warschau. In zijn solotentoonstelling Leibeigene (2022), die te zien was in Kunsthalle Münster, zette Sobczak dit onderzoek voort. Dit keer stonden de boerenopstanden in middeleeuws Duitsland centraal die de anabaptisten van Münster inspireerden om het lokale gezag omver te werpen en een nieuw stadsbestuur te vormen dat steeds radicaler werd. Tegelijkertijd bekritiseerde Sobczak ook de historische narratieven die deze opstanden eeuwenlang hebben gemarginaliseerd.
De door ROZENSTRAAT- a rose is a rose is a rose geproduceerde musical The Universal Empire (2024) richt zich op de vlucht van de anabaptisten naar Amsterdam na hun gewelddadige vervolging in Münster. In Nederland ontwikkelden zij zich — later bekend als wederdopers of mennonieten — tot een invloedrijke gemeenschap die bijdroeg aan de sociale en stedelijke ontwikkeling van de stad. Sobczak benadrukt in het werk echter ook de spanningen binnen dit succesverhaal: hun groeiende welvaart en maatschappelijke integratie droegen bij aan de opkomst van het kapitalisme, waarmee de tegenstelling zichtbaar wordt tussen hun utopisch idealisme en de economische systemen die macht in stand houden.
In zijn praktijk verweeft Sobczak historische kunst tradities met moderne en hedendaagse culturele referenties. Zijn schilderijen spelen met de vormtaal van klassieke historiestukken en vertellen zo gelaagde, levendige verhalen — een kenmerk dat zijn werk typeert. In zijn kleurrijke collages combineert hij iconische momenten uit de geschiedenis met beelden uit tegenculturen, waardoor hij ruimte schept voor uiteenlopende perspectieven en zich verzet tegen eenduidige interpretaties.
Sobczak bevraagt in zijn werk de lineaire opvatting van geschiedenis en brengt de vergeten verhalen van gemarginaliseerde mensen en gemeenschappen aan het licht. Door zich te richten op geschiedenissen die buiten de officiële canon vallen, herinterpreteert hij historische scènes vanuit een hedendaags perspectief. Hij verweeft daarin sleutelpersonen uit het LGBTQI+-activisme, queer- en emanciperende tegenculturen, en verzetsbewegingen uit verschillende tijden en plaatsen, waardoor hij zichtbaarheid geeft aan mensen die vaak genegeerd of uitgewist zijn door dominante historische narratieven.
De tentoonstelling is opgezet als een intrigerende installatie waarin nieuwe en bestaande werken samenkomen in een dynamische omgeving. In deze ruimte lijkt de tijd vloeibaar: bezoekers dwalen door verschillende eeuwen, geleid door de stemmen van gemarginaliseerden en visionairen. Onderweg raken politieke conflicten, onderdrukte geschiedenissen en persoonlijke verhalen met elkaar verweven, terwijl ze dominante perspectieven uitdagen en het verleden op een nieuwe manier tot leven brengen.