Josefin Arnell & Margaret Haines

Frenemy

‘Er was eens een kat die in een veld naast een rivier woonde. Hij wenste bijna iedere dag dat hij kon zwemmen, want aan de overkant van het water bevond zich een grote duiventil vol tamme en goed gevoede vogels. Op een dag werd er een paard in het veld gezet en de twee dieren begonnen te praten. Ik denk eraan om de rivier over te zwemmen en aan de overkant wat van dat heerlijke rijpende graan te grazen, zei het paard. Ik kan niet zwemmen, dus neem me alsjeblieft mee op je rug zei de kat. Het paard stemde toe en weldra staken ze de rivier over, waarbij de kat zich vasthield aan de manen van het paard. Aan de overkant begon het paard te grazen terwijl de kat op de duiven sprong, er verschillende doodde en zich in korte tijd volpropte. Toen hij helemaal vol zat, begon de kat luid te huilen en rond te huppelen. Het paard probeerde hem tegen te houden. Wees voorzichtig zei hij, de dorpelingen zullen komen en als ze dat vreselijke lawaai horen zullen ze ons kwaad willen doen. De kat antwoordde alleen: ik doe dit altijd nadat ik gegeten heb. Het is mijn gewoonte. Het paard was geïrriteerd.Hij realiseerde namelijk dat het nog lang zou duren voordat hij voldoende gegeten had.

 

Toen hoorden de mensen van het dorp het geschreeuw van de kat. Ze kwamen met stokken en stenen op de dieren afgelopen en vielen de hen aan. Het paard moest wel stoppen met eten en met de kat op zijn rug zwom hij opnieuw de rivier over. Je hebt alles verpest zei het paard tegen zijn metgezel. Nu kunnen we niet meer terug en ik heb nog steeds honger. De kat herhaalde wat hij al eerder had gezegd: ik kan er niets aan kan doen, het is een vaste gewoonte die ik heb. Plotseling begon het paard over het gras te rollen, waardoor de kat onder hem vast kwam te zitten. Je vermoordt me. Ik kan mijn ruggengraat voelen kraken. Je weet niet wat je doet schreeuwde de kat. Het paard antwoordde toen; ik kan hier niets aan doen, het is mijn natuur om na het zwemmen altijd te rollen.’ Uit Knowing how to Know van Indris Shah (1924-1996)

 

De tentoonstelling Frenemy van Josefin Arnell en Margaret Haines neemt alternatieve vormen en ideeën over vriendschap, communicatie en solidariteit als uitgangspunt. Daarbinnen bekijkt het de  verschillende kanten en fases die vriendschappen vaak hebben. De werken hebben een duidelijke queer feministische insteek,  evenals dat  er sporen en invloeden vanuit de populaire cultuur in terugkomen. Hoewel hun werken soms worden beschouwd als ontsnappingen aan het alledaagse leven en het lineaire denken, beschouwen zowel Josefin als Margaret magie, animisme, hekserij en interspecies communication (Communicatie tussen verschillende soorten dieren en/of planten en micro-organismen), als gelijkwaardige systemen en realiteitsvormen. Binnen de context van de tentoonstelling richten de kunstenaars vooral op het laatste punt. Non-verbale communicatie tussen mensen, geesten en gedomesticeerde dieren is daarbij een belangrijk uitgangspunt. In beide films gaat het over bezetenheid en de psychologische ruimte die ontstaat door de communicatie tussen diverse soorten van leven en geesten. Meer specifiek over hoe deze onderwerpen door de eeuwen heen inspiratie hebben geboden voor verhalen  over vrouwelijke empowerment, alsook voor de veelal uit beschuldigingen van hekserij voorkomende vormen van sociale uitsluiting en hoe grensoverschrijdend gedrag kan dienen als een vorm van bevrijding. Terugkerende thema’s en motieven in zowel de tentoonstelling als in de individuele praktijken van de beide kunstenaars zijn spiritualiteit, rituelen, spreuken, angst, genezing, intersubjectiviteit en gemeenschapszin als bron van chaos en troost.

 

Margaret Haines’s film Ashes: Episode 1 of On Air: Purity, Corruption & Pollution (2022) gaat over trauma en absolutie – de kerkelijke bevrijding van zonde. Hiervoor maakt Margaret gebruik van een monoloog waarin een breed scala aan onderwerpen aanbod komen. De tekst gaat over bloedtransfusies, de drugs adrenochroom en de binnen de hekserij gangbare rituelen. Maar ook over vrouwen die geen toegang krijgen tot gebedshuizen en het concept van wraak in relatie tot soteriologie. In de monoloog, die zich afspeelt in 2047, maken we kennis met de naschok van een onbekende ramp of een reeks traumatische gebeurtenissen. Een cyborg-achtig vrouw imiteert kortstondig uitdrukkingen en voorstellingen van messiaanse figuren zoals Jeanne d’Arc, terwijl ze tegelijkertijd details van de gebeurtenis onthult, die zich voor de kijker bevindt op het snijvlak tussen het onbekende en de hedendaagse mogelijkheden voor radicale revolutie of vernietiging. De film verwijst niet alleen naar science fiction en multi-temporaliteit; er zijn ook hints naar de volgende afleveringen van het filmproject waarbinnen de Amerikaanse  kunstenaar en mystica Marjorie Cameron (1922-1995) centraal staat. In een van de laatste scenes van de video, waarvoor Sky H1 de muziek componeerde, zien we hetzelfde personage in een met bloed doordrenkte kleedkamer mysterieuze overpeinzingen over haar omstandigheden voordragen: “Nergens is…Nergens is het Paradijs. Nulle part le Paradis, ecclesia abhorret a sanguine. De Kerk verafschuwt stromend bloed.”Een laatste shot richt zich op een korte autorit naar de kazerne van de California Army, National Guard dat in brand lijkt te staan. Als voorbode van een gewelddadige nasleep? 

 

Josefin Arnells video Wild Filly Story (2020) speelt zich af op een bestaande therapeutische zorgboerderij in Amsterdam-Noord. Het script is deels gebaseerd op het persoonlijke verhaal van de kunstenaar. “Als ik me als kind thuis onveilig voelde, vluchtte ik vaak naar de manage waar ik inruil voor het uitmesten van de stallen, gratis paard mocht rijden. Ondanks dat ik doodsbang was probeerde ik dan keer op keer om een groot paardenlichaam te controleren. Ik ontmoette er  ongeveer 10 jaar oudere vrouwelijke rolmodellen die niet om jongens gaven maar om hun paarden. Als je cool was mocht je zelfs op hun paarden rijden.” De video heeft de vorm van een reality show waarvoor Josefin niet samenwerkte met professionele acteurs maar met alledaagse bezoekers van de zorgboerderij. Ze werken er, komen er om te rijden, of volgen er bijvoorbeeld therapie. Vaak al jaren. De video richt zich primair op vriendschap. En dan specifiek op de gecompliceerde relatie tussen liefde en controle: een moeilijke relatie die je volgens Josefin niet alleen aantreft binnen liefdesrelaties maar ook bij vriendschappen. De machtsverhouding tussen de vijf vrouwelijke hoofdpersonages verschuift voortdurend in Wild Filly Story. De meisjes onderwerpen zich, maar heroveren de controle wanneer ze kunnen. Het gaat eveneens over verlangen. Verlangen naar vriendschap en liefde maar ook naar paarden. Net als op reguliere openingsdagen worden de paarden ook in de video ingezet als therapeutisch instrument. Dat gebeurt om zo’n intieme manier dat er sprake lijkt te zijn van een symbiotische relatie tussen mens en dier. Tegelijkertijd lijkt het BBQ-feestje waarop paardenhamburgers worden geserveerd juist te suggereren naar een vorm van codepententie. Mocht het toch om het laatste gaan, dan zou het feestje eveneens refereren naar een vorm van frenemy.
De films hebben een zeer verschillende formele benadering van filmmaken. Deze tegenstelling creëert een spanningsveld die tot op zekere hoogte het concept van frenemy signaleert en in kaart brengt. Dit wordt verder versterkt door de overige werken uit de tentoonstelling. Het drieënhalf meter brede wandtapijt verwijst naar vier verschillende nogal duistere karaktertrekken die binnen een vriendschap kunnen voorkomen: roddel, puur kwaad, wraak en (slijmerige) manipulatie. De vijf zitmeubels, die in samenwerking met Alexis Bondoux en Noah Cohen zijn gemaakt, bevatten op hun beurt abstracte en clichematige verwijzingen naar de films en zijn net als het tapijt in opdracht van ROZENSTRAAT ontwikkelt.

 

Het werk van Josefin Arnell (Zweden, 1984) was afgelopen jaren te zien bij ondermeer: de Bienale van Athene; Wiels in Brussels; UKS in Oslo; Van Abbemuseum in Eindhoven; Moscow International Biennale for Young Art in Moskou; Auto Italia in Londen; Kunsthalle Münster in Münster en de Beursschouwburg in Brussel. Josefin won in 2018 de Theodora Niemeijer Prijs en is momenteel (2023) genomineerd voor de Prix de Rome. Ze woont en werkt in Amsterdam.

 

Het werk van Margaret Haines (Canada, 1984) was afgelopen jaren te zien bij ondermeer: Musée d’Art Contemporain (MAC) in Montreal en Western Front in Vancouevr; Auto Italia en ICA in Londen; Krieg in Hasselt; 1646 in Den Haag en Human Resources and Commonwealth & Council in Los Angeles. Margaret werkt momenteel aan haar boek over het leven en werk van kunstenaar, dichter, actrice en occultist Marjorie Cameron Parsons. Ze woont en werkt in Amsterdam en Los Angeles.

 

 

Met dank aan het Amsterdam Fonds voor de Kunst, het Mondriaan Fonds, Stichting Stokroos en Canadian Art Fund.

 

Lees hier het in opdracht van ROZENSTRAAT geschreven essay over de tentoonstelling Frenemy door Nadia de Vries.

 

Pers:

De Groene Amsterdammer, Vijand vermomd als vriend by Roos van der Lint, February 23 2022

NRC, Tegendraadse kunst,Texas-melancholie en hooligans by Hans den Hartog Jager, February 2 2022